Please activate JavaScript!
Please install Adobe Flash Player, click here for download

TSWA-2015-10-Versie 1.4

29 HetWaterschap SCHATTEN VAN DE SCHAPPEN Moderne zorg voor middeleeuwse dijk DOOR BINA AYAR D e oudste vermelding van dijken in de mooie Krimpenerwaard dateert van 1122. De waterkerin- gen moeten ook dan al worden onderhouden. Daar zijn de aange- landen verantwoordelijk voor, ter- wijl de ambachtsbesturen dit con- troleren. Niet heel handig, want er zijn acht ambachten en twee dijken en het een en ander moet wel wor- den afgestemd. In andere waarden komen ze daarom al snel op het idee om dijkzorg centraal te regelen. In de Krimpenerwaard lijkt zo’n beslis- sing niet echt urgent. Grote over- stromingen blijven uit, en al die ambachten worden uiteindelijk bestierd door drie families. Dat afstemmen gaat dus wel aardig. Handvest Totdat aardig niet genoeg is. Dat wordt vooral pijnlijk duidelijk na de Sint Elisabethsvloed van 1421. Een hevige noordwesterstorm in de nacht van 19 op 20 november is de voorbode van een omvangrijke ramp. Een ramp die dijken in Holland en Zeeland wegvaagt en tweeduizend doden achterlaat. Ook de Krimpenerwaard ontkomt niet aan het watergeweld. Bij het herstel- len van de schade blijkt het ontbre- ken van een centrale schouw een groot probleem. Graaf Jan van Beieren komt daarom in 1422 met een handvest waarin hij voor vijf jaar centrale dijkzorg instelt voor het gebied. Er komt een college van tien hoogheemraden dat een dijk- graaf moet kiezen, de onkosten zijn ondertussen voor het ‘gemene land’. Twee jaar later volgt een oorkonde die de handhaving regelt. Wie niet wil herstellen, hangt vanaf dan een gevangenisstraf boven het hoofd. Met het dijkherstel wil het ondanks al die straffe maatregelen niet vlot- ten. En dus wordt er een dijkgraaf voor het leven benoemd, net als zeven hoogheemraden. Een hand- vest uit 1430 legt precies vast hoe het moet met de dijkzorg. Een kopie van dat middeleeuwse document ligt nog altijd in het archief van Schieland en de Krimpenerwaard. Het indrukwekkende stuk perka- ment, bezegeld met twee uithan- gende waszegels van Jacoba van Beieren en Philips van Bourgondië, zal de grondslag zijn voor water- staatkundig beheer in de Krimpenerwaard tot ver in de 19e eeuw. In de lap tekst, want dat is het letter- lijk, staat niet alleen hoe de dijkzorg voortaan wordt geregeld. Niet alleen komt de schouw in één hand en worden de taken netjes geregeld, ook de straffen worden duide- lijk uiteengezet. Wie zijn dijk niet onderhoudt, kan diverse geldstraffen vrezen, maar ook verbanning uit de Krimpenerwaard. Velen verkiezen overigens een vrijwillige verbanning boven de hoge onderhoudskos- ten, zodat het gebied aan het eind van de middeleeu- wen de nodige ‘vlichtdijken’ kent. Andere tijden Met de Krimpense dijken gaat het na het handvest beter. Maar helemaal veilig ben je nooit onder de zee- spiegel. Een grote overstroming in 1760 bevestigt dat, net als de sporen van de watersnoodramp van 1953 in het gebied. Die wijsheid geldt ook vandaag de dag, alleen doet het hoogheemraadschap nu ook het dijk- beheer. Met vooral in het laatste dijkversterkingspro- ject geavanceerde technologie, zoals het plaatsen van diepwanden en damwanden in de grond. Met gaten opvullen kom je er niet meer in een rustig maar rela- tief dichtbevolkt gebied. Het handvest toont dat de zorg voor die dijken terug- gaat tot de middeleeuwen. Het document is bijzonder omdat het heel helder is over de taken en rechten van het Dijkscollege, maar ook omdat het een kijkje geeft in de middeleeuwse Krimpenerwaard. Een andere tijd. Een middeleeuwse bewoner die nu het gebied inloopt zal niets meer herkennen. Behalve zijn dijken. Daar wordt gelukkig goed voor gezorgd. Bina Ayar is historicus en journalist; met dank aan Gert Koese, waterschapsarchivaris. Een onderwerp aanmelden voor de serie ‘Schatten van de Schappen’ kan via redactie.hetwaterschap@sdu.nl Met de onthulling van een kunstwerk op de Lekdijk, opende het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpener- waard vorige maand de versterkte dijk. Vijf jaar duurde het omvangrijke dijkversterkingsproject dat ook op internationa- le belangstelling kon rekenen. De 5,7 kilometer lange dijk zelf ligt daar al sinds de middeleeuwen. De zorg voor waterke- ringen in de Krimpenerwaard is al net zo oud, maar wordt pas na een stormvloed en politieke schermutselingen goed geregeld, getuige een handvest uit 1430. Nummer10Oktober2015

Pages Overview